Kabała natrafia w zachodnim świecie na coraz większe zainteresowanie. Ludzi fascynuje przede wszystkim jej niezwykły sposób traktowania liczb, liter i pism. Jedni są przyciągani przez aurę wielkiej tajemnicy, która otacza podstawy kabalistyczne. Inni uważają za konieczność ostrzeganie przed nią, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo jej nieprawidłowej interpretacji. Dlatego aby zrozumieć, czym dokładnie jest kabała, jakie są ważne pisma kabalistyczne, kim są najważniejsi myśliciele, co oznacza 10 sefirotów i jaką rolę może odgrywać kabała dla człowieka XXI wieku, potrzeba doświadczonego przewodnika, "mistrza ścieżki", który pomoże otworzyć pilnie strzeżone bramy.
Spis treści:
WPROWADZENIE 7
Ezoteryczny wymiar żydostwa 9
1. ELEMENTY KABALISTYCZNEGO MYŚLENIA 15
Misteria języka 17
Imię Boga JHVH 20
Duchowość kabalistyczna - Debekut i Kawwana 23
Wymiary drzewa sefirotów 29
Święto Erosa i Święte Małżeństwo 39
O pochodzeniu złego w obrazie Boga 48
2. HISTORYCZNE ZALEŻNOŚCI 51
Mistyka rabinicznego czasu pobiblijnego 53
Początki w południowej Francji i Hiszpanii 59
Dalsze centra i kręgi 62
Europejska ezoteryka i alchemia 68
3. KLASYCZNE TEKSTY MISTYKI KABALISTYCZNEJ 75
Sefer Jecirah 80
Sefer ha-Bahir 82
Sefer ha-Zohar 84
4. SŁAWNI KABALIŚCI 87
Abraham Abulafia 89
Józef Gikatilla 92
Mojżesz de Léon 93
Izaak Luria 94
Sabbatai Zwi, jego prorok i mesjańska nadzieja 97
5. PRAKTYCZNA KABAŁA 103
6. KABAŁA CHRZEŚCIJAŃSKA 111
EXKURS 119
Gershom Scholem - portret badacza kabały 121
Przypisy 127
TABLICE CZASOWE 133
SŁOWNIK 135
BIBLIOGRAFIA 139
TEKSTY W RAMKACH HITHLAHAWUTH I AWODA 24
POBOŻNI I ŚWIĘCI 25
SEFIROT 32
ADAM KADMON 34
KOBIETA W KABALE 41
PRZYPOWIEŚĆ O LILII (HA-ZOHAR I, IA) 44
DUDAIM 46
PLOTIN 63
ALCHEMIA 72
RODZAJE TEKSTU 78
ŚWIĘTE IMIĘ 91
IMIĘ BOGA I SEFIROTY 93
MISTRZ IZAAK LURIA 95
SABBATIANIZM 100
Agryppa z Nettesheimu 107
Fragment:
EUROPEJSKA EZOTERYKA I ALCHEMIA
Również w bardzo krótkim przeglądzie historii kabały nie można nie wymienić tych ruchów i pojedynczych postaci, które zaliczane są po prostu do skrajnych figur europejskiej historii rozumu, choć ich historyczne znaczenie nie jest zbyt wielkie.
Naturalnie kabała była aż do późnego średniowiecza religijnym sposobem poznania i nauką, która ograniczała się do otwartych na nią i utworzonych w żydostwie kręgów. Ponieważ duchowa interpretacja hebrajskiej Biblii wymaga m.in. pewnego stopnia filologicznych umiejętności, nie-żydzi byli z reguły wykluczeni. Zmieniło się to dopiero pod koniec XV w., kiedy w Europie wzrosło zainteresowanie językiem hebrajskim i humanistyczny ideał wykształcenia był połączony z wymogiem bycia trójjęzycznym (trilinguis), tj. oprócz ówcześnie zwyczajowego łacińskiego - języka wiedzy, opanować w pewnym stopniu należało zarówno grecki, jak i hebrajski. Głośne było zawołanie Ad fontes! „Do źródeł!#8221;. Hasło to przysłużyło się również reformacji, ponieważ mężczyźni tacy jak Luter i Zwingli stawiali na znajomość Biblii nie tylko z jej łacińskiego tłumaczenia (Wulgata), ale przetłumaczenie Starego Testamentu z hebrajskiego, hebrajskiego Nowego Testamentu z greckiego. Pierwsza całkowita Biblia, zniemczona przez Lutra przy wsparciu kręgu hebraistów i znawców greki, została wydrukowana w 1534. Jej długotrwałe działanie duchowo-historyczne jest znane.
Mimo, że przy próbach zachęcenia Żydów do konwersji widoczne były duże sprzeciwy, to od czasu do czasu były przypadki, że niektórzy wykształceni Żydzi dawali się ochrzcić. Między nimi znajdował się pochodzący z Sycylii Żyd Raimondo Guglielmo de Moncado (pierwotnie: Samuel ben Nissim Abulfia) o imieniu humanistycznym Flavius Mithridates. Kontaktował się on od 1486 r. przez kilka lat z włoskim neoplatonikiem Giovannim Pico della Mirandola (1463-1494). Ów dał się nie tylko wprowadzić w hebrajski, ale również w mistyczno-teozoficzne nauki o symbolicznym znaczeniu starotestamentowej historii stworzenia, tj. w kabałę. W ten sposób Pico dowiedział się o tajemnych imionach Boga, o sefirotach jako emanacjach lub oddziaływaniu ukrytej boskości (Ein-Sofie), gdyż jak i inne formy mistyki kabała opiera się na podstawie żywej świadomości mistyka o dwojakim aspekcie Boga, mianowicie o jego transcendencji i równocześnie (o jego) immanencji w prawdziwym religijnym życiu, które przedstawia w każdej ze swoich faset objawienie Boga, które jest szczególnie jasno osiągane przez zanurzenie się człowieka w głębiny swojego ja.
Kiedy niemiecki humanista Johann Reuchlin spotkał się z młodym Pico della Mirandola w 1590 r. we Florencji, również został wprowadzony w kabalistyczne zależności. Pismo De verso mirifico (O cudotwórczym słowie; 1494), po którym nastąpiły dalsze istotne pisma, między innymi hebrajska gramatyka (De rudimentis hebraicis, 1506), a w końcu De arte cabbalistica (Sztuka kabalistyki, 1517), stanowiło przełom dla dalszego zgłębiania zarówno j. hebrajskiego, jak i żydowskich nauk tajemnych. Utorowano drogę dla rozwijającej się w późniejszym czasie kabały chrześcijańskiej.
Oprócz tego również ezoteryka, pielęgnowana w Europie Środkowej przez chrześcijan, otrzymała istotne impulsy. Około 1500 r., czasu przemiany świadomości historycznej52, starano się o podejście od strony kabały do różnorakich „sztuk tajemnych#8221;, magii, astrologii i alchemii. Można było wykorzystywać do tego zarówno mądrość liter, jak i misteria liczb, które można było połączyć z tzw. magia naturalia. Intrygancki uczony renesansu, Heinrich Cornelius Agryppa z Nettesheimu napisał pod pojęciem „okultystycznej filozofii#8221; swoje do dziś często czytane kompendium: De occulta philosophia (wydane w 1530 r.). Przedstawia syntezę tego, co poszukujący w tamtych latach chcieli rozumieć pod pojęciem „ezoteryki#8221;. Wystarczy wskazać tylko na Opus Magico-Cabbalisticum et Theosophicum Georga von Wellingsa (1719-1784), w jak dziwaczny amalgamat stopiła się tradycyjna kabała z wszelkiego rodzaju astrologią i ludową alchemią, z teozofią i ówczesną znajomością natury.
W porównaniu z tym napisana przez Christiana Knorra von Rosenroth w Sulzbach w górnym Pfalzu i w latach 1677-1684 przetłumaczona na łacinę Kabbala Denudata (Odsłonięta kabała), zachowywała większą bliskość do hebrajsko-aramejskich źródeł. Na jej podstawie można było poczynić dalsze kroki w zgłębianiu kabalistycznego wyobrażenia świata. Jeszcze jedną, istotną w tym kontekście osobowością, jaką należy wymienić, jest szewc ze Zgorzelca, Jakub Böhme (1575-1624), wpływowy protestancki mistyk i płodny pisarz teozoficzny. Wiadomo o nim już od dawna, jak silnie przejął kabalistyczne wpływy umysłowe, częściowo świadomie, częściowo nieświadomie i samodzielnie je przetworzył.53 Kabała była w czasie XVII i XVIII w. rozumiana jako jedna z podstawowych nauk, która wzbogacała duchowe zrozumienie świata i człowieka, i w ramach kabały chrześcijańskiej była wręcz rozumiana jako zgłębianie i objaśnianie chrześcijańskich dogmatów. Należy też w końcu wskazać duchowe ruchy, które również uwzględniały kabałę w taki sposób, że nie wątpiono w jej początki, jak w angielskiej epoce elżbietańskiej54 i u platoników z Cambridge, jak też u holenderskich filozofów naturalnych i kabalistów, takich jak Franziscus Mercurius van Helmont i innych.
Szczególnym rodzajem ezoterycznego poruszenia była alchemia, o ile nie uważa się jej jedynie za wczesną formę historyczną nowoczesnej chemii, ale również za duchowy rodzaj poznania. Chodziło nie o materialne, ale o „tajemne#8221; złoto i stworzenie „prawdziwego#8221; eliksiru życia, i to z użyciem kabalistycznej wiedzy o symbolach. Wskazując na koincydencję chemicznych i mistycznych procesów, również nie tylko ze względu na symbole Różokrzyżowców, Gershom Scholem stwierdza: Mamy tu przede wszystkim w istocie i bez wątpienia do czynienia z mistycznym ruchem, którego tendencje przyrodnicze okazały się raczej produktem ubocznym jego symboliki i praktyki symbolicznej. A akurat w tych kręgach identyfikacja kabały z alchemią była forsowana ze szczególnym naciskiem.